چندین سال است که بسیاری از شرکتهای خصوصی بعد از استخدام نیرو در شرکتشان، قرارداد کار کتبی با فرد نمیبندند و تنها شرایط کاری و میزان حقوق پرداختی را به صورت شفاهی تعیین میکنند یا اگر قراردادی بین استخدام کننده و استخدام شونده به صورت کتبی بسته شود، یک طرفه بوده و نزد کارفرما باقی میماند.
در واقع از زمانی که دیدگاههای یک طرفه و خودمحورانه برخی کارفرمایان در بازار کار بروز کرده، قراردادهایی نیز تحت عناوین سفید امضا، مخدوش، یک طرفه، مبهم و مشابه آن تشدید شد! به نحوی که این دسته از کارفرمایان از نداشتن ضمانت اجرایی قانون کار و افزایش تقاضای کارجویان برای ورود به بازار کار حداکثر سوء استفاده را به نفع خود کردهاند.
فهرست مطالب
قرارداد کار چیست؟
قرارداد کار عبارت است از قرارداد کتبی و شفاهی که به موجب آن کارگر در قبال دریافت حق السعی کاری را برای مدت موقت یا مدت غیر موقت برای کارفرما انجام می دهد. در این نوشتار در مورد برهم زدن قرارداد کار و مسئولیت های کارگر و کارفرما پس از فسخ قرارداد کار مطالبی را بیان می کینم.
مطابق قانون، قرارداد کار یک قرارداد لازم است که طرفین آن (کارگر و کارفرما) هر وقت بخواهند نمی توانند آن را برهم بزنند.
نکته ای که کارگران بایستی به آن توجه نمایند این است که در هنگام عقد قرارداد توجه و دقت کافی داشته باشند و چنانچه خودشان قدرت تشخیص ندارند، از افرادی که تخصص کافی دارند کمک بگیرند. چرا که اگر قرارداد به خوبی تنظیم نشود، موجب تضییع حقوق کارگران می گردد.
اولین نکته که در قراردادها بایستی رعایت گردد و در ماده ی 7 از قانون نیز به آن اشاره شده، این است که قراردادها ولو کوتاه مدت، به صورت کتبی نوشته شود و عبارات واضح و صریح باشد و ابهامی در آن ها و جود نداشته باشد. در این قراردادها بایستی طرفین قرارداد ( کارگر و کارفرما) مشخص باشند. همچنین موضوع آن ( عملی یا مالی) بایستی مشخص شده و مبلغ قرارداد و مدت آن بایستی تعیین شده و شرایط هر کدام از طرفین ذکر گردد. گاهی اوقات کارگر برای تضمین نمودن کارش نیاز به دادن چک یا سفته دارد که بایستی در قرارداد به طور صریح و شفاف لحاظ گردد. بین طرفین قرارداد، بایستی مرجع حل اختلاف مشخص گردد و این یکی از نکات با اهمیت می باشد.
فسخ قرارداد کار
برای فسخ یا خاتمه قرارداد کار باید شرایط و مواد قانونی خاصی را رعایت نمایند.
۱. فوت ،بازنشستگی و از کار افتادگی کلی کارگر.
۲. انقضای مدت در قرارداد کار با مدت موقت و عدم تجدید آن
۳. پایان کار در قراردادهای مربوط به کار معین
۴. فسخ قرارداد کار به نحوه مقرر در متن قرارداد
۵.کاهش تولید و تغییرات ساختاری در اثر شرایط اقتصادی ،اجتماعی ،سیاسی و لزوم تغییرات گسترده در فناوری.
۶. استعفای کارگر و یا اخراج کارگر (ماده ۲۱ قانون کار).
آثار اخراج و استعفای کارگر در قانون کار
همانطور که بیان گردید قرارداد کار عقد لازمی است که طرفین آن در هر زمانی اختیار خاتمه دادن به آن را ندارند،
برهم زدن قرارداد کار از جانب کارفرما، اخراج کارگر و برهم زدن قرارداد کار از جانب کارگر، استعفای کارگر می باشد.
که نتیجه حاصل از این اقدامات فسخ قرارداد کار است.
که هر یک دارای شرایط آثار و ضمانت اجراهایی هستند.
در مواقعی که قرارداد به صورت کتبی نوشته شده، بایستی در 4 نسخه تنظیم گردد که یک نسخه ی آن به اداره ی کار، یک نسخه از آن نزد کارفرما، نسخه ای نزد کارگر و نسخه ی دیگر آن نزد شورای اسلامی کار قرار می گیرد.
در این قراردادها بایستی مدت زمان قرارداد و تعداد صفحات آن ذکر گردد. زیر هر یک از قراردادهای چند صفحه ای بایستی امضا گردد. غالبا قراردادها در 4 نسخه تنظیم شده و لازم است که کارگر حتما یک نسخه از آن را دریافت نماید.
طبق ماده ی 10 قانون، قراردادها بایستی علاوه بر مشخصات کامل طرفین، حاوی حرفه ای باشد که کارگر بایستی به آن بپردازد. ساعت های کاری، حقوق کارگر، مرخصی ها و تعطیلات، تاریخ انعقاد قرارداد و مدت زمان قرارداد باشد.
قرارداد سفید چیست؟
قرارداد سفید قراردادی است که در آن کارگر بدون در نظر گرفتن و نوشتن قوانین کار، صرفا فرم خام را امضاء کرده و به کارفرمای خویش واگذار می نماید.
نخستین موضوع که برای نتیجه ی قرارداد سفید به ذهن می رسد این است که وی، اختیار خاتمه ی کار را به کارفرمای خویش واگذار می نماید به همین علت کارفرما می تواند به سادگی هر وقت که اراده نمود، با درج تاریخ مورد نظر روی قرارداد، کارگر خود را اخراج نماید.
معایب امضاء قرارداد سفید توسط نیروی کار
در واقع، امضاء قرارداد سفید توسط کارگر، کار بسیار اشتباهی بوده و دارای معایبی است. برخی از این معایب عبارتند از:
- – باعث می شود امنیت شغلی کارگر از بین برود.
- کارگر هر لحظه با این فکر درگیر است که مبادا از کار اخراج گردد.
- کارگر به واسطه ی این قرارداد، مجبور است در مقابل خواسته های غیر قانونی کارفرما تسلیم گردد.
چالش های امضا قرارداد سفید کارگر
چالش نوع کار: در قرارداد کاری بایستی نوع حرفه ای که کارگر بایستی به آن اشتغال پیدا کند، مشخص می باشد. هدف از این کار پیشگیری از بهره کشی از کارگر است. طبق قانون، کارفرما نمی تواند کاری را از کارگر خود بخواهد که برایش استخدام نشده است. ولی امضاء قرارداد سفید توسط کارگر، راه را برای اعتراض بسته و وی را در محاکم خلع سلاح می نماید.
چالش محل کار: طبق قانون بایستی محل کار مشخص باشد و کارفرما نمی تواند کارگرش را به کار در مکانی که در قرارداد آورده شده، واردار نماید. ولی در امضاء قرارداد سفید، کارگر بایستی در هر محلی که کارفرما می خواهد مشغول به کار شود و این موضوع می تواند باعث ضرر رسیدن به کارگر بشود.
اساسا در مراجع صالح مدار اثبات نه فقط قرارداد بلکه احراز رابطهٔ کارگری بین کارگر و کارفرماست لذا در بیشتر موارد شعب تشخیص صرفا مبتنی بر ادعای کارگر است و با توجه مواد ۲ و ۳ و ۴ و ماده ۷ خصوصا تبصره۲ آن، اشاره به این نکته دارد که الزاما قرارداد کار نیازی به مکتوب بودن نداشته و میتواند شفاهی باشد.
مواردی همچون لیست بیمه کارفرما و اقرار وی یا شهودی از بین کارگران، کارفرما و نهایتا بازرسی اداره کار میتواند به عنوان سند احراز رابطه کارگری تلقی شود. در عمل معمولا محاکم به ایراد کارفرما در خصوص عدم رابطه کار عنایت نکرده مگر کارفرما ادله موجهی برای این امر داشته باشند و الا در صورت ادعای طرفین گفته کارگر مسموع است.
در خصوص مطالبه حقوق و مزایا با توجه به امری بودن مفاد قانون کار به محض اثبات رابطه کار خواهان مشمول حداقل دستمزد و مزایای قانونی میگردد. چنانچه فرد مدعی حقوق بیشتر از مبنا باشد اثبات با خواهان است. در این خصوص نیز لیست بیمه و مبلغ مندرج در آن راهگشاست.
ننوشتن قرارداد کتبی بین کارفرما و نیروی کار
ننوشتن قرارداد کتبی بین کارگر و کارفرما تاثیر چندانی در احراز یا عدم احراز رابطهٔ کار نداشته و تنها نفع برای کارفرما در جایی است که حقوق مورد توافق بیش از حقوق قانونی باشد اثبات آن به عهدهٔ کارگر است.
در این خصوص رویه بر اساس نحوهٔ پرداخت به کارگر است. در غالب موارد هیئت مطالبهٔ فیش حقوق میکند و در غیر این صورت مبالغ واریزی به حساب کارگر از سوی کارفرما مبنای محاسبه قرارمی گیرد.
نکته مهم در رویه محاکم کار این است که این محاکم در صورت فقدان قرارداد یا فیش حقوقی مبلغ واریزی به حساب کارگر را مبلغ حقوق پایه تلقی کرده و مزایا و سایر موارد را بر اساس آن محاسبه کرده و حکم صادر مینمایند. با توجه به قانون کار ماده ۱۱ و تبصره آن در خصوص دوره آزمایشی و قانون تامین اجتماعی در خصوص عدم الزام بیمه در خصوص مدت آزمایش این مساله مطرح میگردد اما توجه به دونکته ضروری است:
1) اگر مدت آزمایشی توافقی باشد باید به صورت مکتوب در قرارداد بیاید و الا محاکم کار اعتنایی ندارند
2) اگر از تبصره یعنی مدت برای کارگر ساده یا حرفهای (۱ماه و ۳ ماه) استفاده شود در صورتی مورد پذیرش است که طبق قانون طبقه بندی مشاغل کارفرما نزد ادارهٔ کار طرح طبقه بندی ثبت شده باشد و در قرارداد کار شغل تخصصی برای کارگر درج شده باشد رویه محاکم در این زمینه عدم اعتنا به ادعای کارفرما جز در موارد فوق بوده و غالبا حکم به پرداخت حق بیمه برای آن مدت داده میشود.
نتیجه گیری
همانگونه که توضیح داده شد کارفرما در دوره آزمایش میتواند به صورت یک طرفه قرار داد را فسخ نماید و از این حیث مشمول الزام به بازگشت به کار نخواهد بود.
در خصوص نحوه پیگیری این روند به نظر میرسد با توجه به قانون حمایت از سرمایه گذاری و قانون کار راه حلی جز مراجعه به دوایر بازرسی اداره کار موضوع ماده ۹۶ قانون کار وجود نداشته باشد. البته میتوان تدقیق بیشتری در امر داشت.
برخی شرکتها با افراد قرارداد سه ماهه نوشته و مدام این قرارداد را تمدید میکنند. در این زمان شخص امنیت شغلی نداشته و هر فصل باید نگران این باشد که بیکار میشود و یا اخراج صورت می گیرد! همچنین شرکتهایی هستند که ۱۵ روز اول سال را در قراردادهای خود ذکر نمیکنند! بسیاری از شرکتها علت این کار را نپرداختن سنوات میدانند .
در خصوص پرداخت سنوات و پاداش باید گفت این امر هیچ ارتباطی با میزان ۱۵ روز ابتدای سال نداشته و اساسا محاکم کار براساس میزان کارکرد فرد حال یا مبتنی بر اقرار کارفرما یا سیستم حضور و غیاب یا قرارداد اقدام به صدور حکم سنوات و پاداش مینمایند لذا ارتباط معناداری بین این دو موضوع وجود ندارد بر این اساس ماده ۲۴ تا ۲۷ به صراحت در موارد عادی کارفرما را موظف به پرداخت سنوات مینماید.
درصورتیکه شما بعنوان کارفرما یا نیروی کار با این مسئله مواجه شده اید ، تجارب خود را در کادر پایین با ما به اشتراک بگذارید
درصورتیکه تمایل به مشاوره با وکیل حقوقی و بهترین وکیل تهران دارید میتوانید بصورت آنلاین از وکیل مورد نظر نوبت گرفته و یا بصورت تلفنی مشاوره (رایگان ) دریافت نمایید.
بدون دیدگاه