دوران شیرین نامزدی برای اکثر افراد یادآور خاطرات شیرین و به یادماندنی است . این دوران در واقع پس از توافق دو نفر برای “ازدواج” و شروع زندگی جدید در آینده آغاز می شود. نامزدی موجب پیدایش تعهد دلی و اخلاقی، پیوند خویشاوندی و آثار حقوقی خواهد شد.رایج است که در دوران نامزدی زوجین و خانواده های آنها زمانی را برای شناخت بیشتر از همدیگر و آشنایی با خصوصیات اخلاقی هم صرف میکنند، و در این خلال هدایایی نیز رد و بدل می شود. اما آیا تاکنون فکر کرده اید که در صورتیکه نامزدی بهم بخورد ، تکلیف هدایای رد و بدل شده چه می شود؟ آیا میدانید پرداخت خسارات ناشی از بهم خوردن نامزدی از دید قانون مدنی چیست ؟ نقش وکیل استرداد هدایای نامزدی چیست؟
پاسخ این پرسش ها را میتوانید پس از خواندن این مقاله دریافت کنید.
نامزدی در قانون
کلمه «نامزدی» همانگونه که کلمه ی نامزدی در لغت ، به معنای زدن نام است و پس از آن نام زن به عنوان زوجه بر مرد و نام مرد به عنوان شوهر بر زن نهاده میشود.
و اما نامزدی در اصطلاح؛ یک قراردادیست که بین دختر و پسر، به منظور ازدواج در آینده منعقد می شود و به دورانی از زندگی زوجین گفته میشود که پس از توافق اولیه آنها برای ازدواج در آینده، آغاز میشود.
این قرارداد باعث به وجود آمدن یک تعهد اخلاقی میشود و بلا فاصله آثار حقوقی را در پی خواهد داشت .
دوران نامزدی یک از دوران های شیرین و به یادماندنی جوانی است؛ دورانی که دختر و پسر فرصت دارند قبل از رفتن زیر یک سقف و آغاز زندگی مشترک ، سلیقه و اخلاق یکدیگر را تا حدودی بشناسند .در این مدت آشنایی میان دو خانواده نیز ، برقرار میشود و میتواند در تعامل مثبت میان آن ها و کمک به تشکیل هرچه سریعتر و بهتر خانواده جدید نقش مهمی داشته باشند معمولاً در دوران نامزدی، هدایایی نیز رد و بدل میشود .
در این میان خانواده های دو طرف قول و قرارهایی میگذارند و طرفین خود را به این قول و قرارها، ملزم میدانند. اما گاهی به دلایل مختلف، موضوع ازدواج نامزدها منتفی میشود. مثلاً دختر و پسر پی میبرند که به لحاظ فکری، تناسبی با یکدیگر ندارند یا خانواده ها از مسائلی مطلع میشوند که اگر از اول آنها را می دانستند، جوابشان به طرف مقابل ، منفی بود
در این صورت،در اصطلاح نامزدی به هم میخورد و به تبع آن، قول و قرارهای بین طرفین نیز کأن لم یکن میشود. اینجا باید تکلیف هدایایی را که در دوران نامزدی طرفین رد و بدل کرده اند ، روشن شود .
شرایط نامزدی
به گفته وکیل استرداد هدایای نامزدی خوشبختانه در قانون، این مسائل پیش بینی شده است و اگر خدای نکرده، مسئله منتفی شدن نامزدی میان دو جوان مطرح شود، میتوان با استناد به مواد قانونی، اختلافات به وجود آمده را رفع کرد.
مطابق بند یک ماده ۴ قانون حمایت خانواده، مصوب ۱۳۹۲ ، دادگاه صالح برای رسیدگی به مسائل مربوط به نامزدی و خسارات ناشی از برهم زدن آن، دادگاه خانواده است. همچنین، باید توجه داشت شعبه ای از دادگاه خانواده که محل سکونت دختر در محدوده آن قرار میگیرد، صلاحیت رسیدگی به چنین پرونده هایی را دارد .
قانون مدنی ایران در مواد ۱۰۳۵ تا ۱۰۴۰ مقرراتی را تنظیم کرده است که به موجب این مقررات، نامزدی یک عقد جایز است و هر یک از دو طرف میتوانند آن را فسخ کرده و از ازدواج صرف نظر کنند.
ماده ۱۰۳۵ قانون مدنی میگوید: « وعده ازدواج، ایجاد عُلقه زوجیت نمیکند، اگر چه تمام یا قسمتی از مهریه که بین طرفین برای موقع ازدواج مقرر شده، پرداخته شده باشد. بنابراین، هر یک از زن و مرد، مادام که عقد نکاح جاری نشده است، میتوانند از ازدواج، امتناع کند و طرف دیگر نمیتواند به هیچ وجه، او را مجبور به ازدواج کند یا به دلیل امتناع از وصلت، مطالبه خسارتی کند .»
به گفته وکیل استرداد هدایای نامزدی ، نامزدی یا وعده ازدواج، قراردادی مربوط به انعقاد عقد نکاح در آینده است و نه خود عقد نکاح و به این دلیل که تا آخرین لحظات نیز زن و مرد در گرفتن تصمیم آزاد و مختار باشند، تعهد آن دو به ازدواج با هم ارزش عقد اصلی (عقد ازدواج)را نداشته و از نظر قانون لزومی برای آنان ایجاد نمیکند
بنابراین نه فقط اعلام نامزدی ساده از نظر قانون هیچ الزامی برای نامزدها به بار نمی آورد، بلکه تعهد صریح آنان به ازدواج هم الزام آور نیست.
بهم خوردن نامزدی
به گفته وکیل استرداد هدایای نامزدی ،نامزدی بر خلاف عقد نکاح ، قراردادی جایز است و هر یک از نامزدها میتواند آن را برهم زند و طرف دیگر نمیتواند از جهت صرف خودداری نامزد ممتنع از ازدواج، مطالبه خسارات کند؛ با این حال هر گاه یکی از نامزدها، بدون دلیلی موجه، قرارداد نامزدی را به هم بزند، باید خسارات ناشی از عملکرد بدون دلیل و مقصرانه خود را جبران کند زیرا هر چند او به موجب قانون حق برهم زدن قرارداد نامزدی را داشته است اما نباید از این حق قانونی خود سوءاستفاده کند و با تقصیر آن را به ضرر طرف دیگر بهره برداری کند.
به موجب اصل ۴۰ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، « هیچکس نمیتواند اعمال حق خویش را وسیله اضرار به غیر یاتجاوز به منافع عمومی قرار دهد».
به گفته وکیل استرداد هدایای نامزدی مطابق با قواعد عمومی حقوق ایران، کسی که مدعی است در اثر بر هم خوردن قرارداد نامزدی، ضرر و زیانی به او وارد شده است، باید تقصیر نامزد دیگر را اثبات کرده و بعد از اثبات تقصیر، میتواند خسارات وارده به خود را مطالبه کند.
خسارات ناشی از بهم خوردن نامزدی
به گفته وکیل استرداد هدایای نامزدی بر اساس مقررات قانون مسئولیت مدنی و در صورت اثبات ورود خسارات ناشی از برهم خوردن قرارداد نامزدی، امکان مطالبه خسارات معنوی و روحی هم وجود دارد اما به طور معمول، کمتر اتفاق میافتد که در بررسی و اظهار نظر نسبت به چنین پرونده هایی، آرایی مبنی بر پرداخت مبالغی وجه نقد به عنوان جبران خسارات معنوی صادر شود.
اگر در اثر به هم خوردن نامزدی بدون علت موجه، به حیثیت و آبروی نامزد دیگر یا به عواطف و احساسات او لطمه قابل توجهی وارد شود، با توجه با ملاک اصل ۱۷۱ قانون اساسی و قانون مسئولیت مدنی مصوب سال ۱۳۳۹ ، که جبران خسارت جبران زیان های معنوی را نیز بخواهد.
وکیل استرداد هدایای نامزدی
وکیل استرداد هدایای نامزدی یک وکیل متخصص دعاوی خانوادگی است. در انتخاب وکیل استرداد هدایای نامزدی توجه به تخصص و مهارت او بسیار حائز اهمیت است.
مواد ۱۰۳۷ و ۱۰۳۸ قانون مدنی به ترتیب چنین بیان کرده است :« هریک از نامزدها میتواند در صورت به هم خوردن وصلت منظور هدایایی را که به طرف دیگر یا ابوین او برای وصلت منظور داده است، مطالبه کند. اگر عین هدایا موجود نباشد، مستحق قیمت هدایایی خواهد بود که عادتاً نگاه داشته میشود؛ مگر اینکه آن هدایا بدون تقصیر طرف دیگر تلف شده باشد»و « مفاد ماده قبل، از حیث رجوع به قیمت درموردی که وصلت منظور در اثر فوت یکی از نامزدها به هم خورد، محسوس نخواهد بود.»
همانطور که اشاره کردیم، هدیه دادن در دوران نامزدی، یک رسم پذیرفته شده در عرف کشور ماست. رسمی نیکو که اگرحد و اندازه آن نگه داشته شود، میتواند در تقویت مهر و محبت میان نامزدها، مؤثر باشد. بر اساس ماده ۱۰۳۷ قانون مدنی،«هر یک از نامزدها میتواند در صورت به هم خوردن وصلت منظور، هدایایی را که به طرف دیگر یا ابوین(پدر و مادر) او، برای وصلت منظور داده است، مطالبه کند.
اگر عین هدایا موجود نباشد، مستحق قیمت هدایایی خواهد بود که عادتاً نگاه داشته میشود، مگر اینکه هدایا بدون تقصیر طرف دیگر، تلف شده باشد».این ماده قانونی، ناظر به هدایایی است که قابل نگهداری باشند.
بنابراین، قیمت هدایای مصرف شدنی، مانند گل و شیرینی، قابل مطالبه و استرداد نیست. دکتر کاتوزیان در این باره مینویسد:
« هدایای مصرف شدنی به طور قطع بخشیده میشود و تلف آن ها ضمانی به بار نمی آورد » درباره هدایایی که «عادتاً نگاه داشته میشود» نیز، اگر از بین رفتن آنها، بدون تقصیر دریافت کننده هدیه اتفاق افتاده باشد، نمیتوان قیمت و ما به ازای آن را مطالبه کرد. تشخیص از بین رفتن بدون تقصیر این قبیل هدایا، برعهده دادگاه است.
هدایا پس از بهم خوردن نامزدی
بد نیست به این مسئله نیز اشاره کنیم که در دوران نامزدی، ممکن است میان دو طرف نامه هایی نیز رد و بدل شده باشد. در صورت بر هم خوردن نامزدی آن ها، طرفین موظف اند نامه های ردو بدل شده را به یکدیگر برگردانند؛ اما در صورتی که این نامه ها از بین رفته باشد، نمیتوان بابت نابودی آن ها خسارتی مطالبه کرد.
بنابراین هر دختر و پسری باید بدانند که چنانچه قبل از عقد، از طرف نامزدها یا خانواده های آنها هدایایی به طرف دیگر داده شده باشد، در تمام موارد، این هدایا قابل مطالبه نیست؛ بلکه باید شرایطی وجود داشته باشد تا بتوانند هدیه خود را پس بگیرند که این شرایط شامل موارد ذیل میشود:
وصلت به هم خورده باشد و بنا نباشد ازدواج صورت گیرد. در این صورت هدایایی که هریک از طرفین به طرف دیگر یا خانواده داده است قابل مطالبه و استرداد خواهد بود.این هدایا به منظور و در راستای وصلت طرفین و نه به انگیزه دیگری تقدیم شده باشد.چنانچه عین هدایا موجود است عین قابل مطالبه و استرداد است اما چنانچه عین موجود نباشد، صرفاً قیمت هدایایی قابل مطالبه است که عادتاً نگاه داشته میشود. بر این اساس هدایای مصرف شدنی که با مصرف عین آن از بین میرود، از شمول این بند خارج است. هدایایی از نوع لباس و عطر از این گونه اند.قیمت هدایای نگاه داشتنی که تلف شده اند، در صورتی قابل مطالبه است که بدون تقصیر هدیه گیرنده تلف نشده باشد.به هم خوردن وصلت به دلیل فوت یکی از طرفین نباشد.
به گفته وکیل استرداد هدایای نامزدی قانون گذار برای درخواست استرداد هدایای قابل مطالبه دوران نامزدی، استثنایی نیز قائل شده است. طبق ماده ۱۰۳۸ قانون مدنی ، مفاد ماده قبل( ۱۰۳۷ ) ازحیث رجوع به قیمت، در موردی که وصلت منظور در اثر فوت یکی از نامزدها به هم بخورد، مجری نخواهد بود »،
دکتر کاتوزیان در شرح این ماده قانونی مینویسد :« اگر هدیه، مالی باشد که عادتاً نگهداری میشود(مانند حلقه نامزدی و انگشتر) و در اثر تقصیر گیرنده هدیه تلف گردد و نامزدی با مرگ یکی از دو نامزد بر هم بخورد، قیمت هدیه قابل مطالبه نیست. خواه متوفی دهنده هدیه باشد یا گیرنده آن»
نتیجه گیری وکیل استرداد هدایای نامزدی
به گفته وکیل استرداد هدایای نامزدی بطور کلی نامزدی برخلاف عقد نکاح قراردادی است که امکان برهم زدن آن توسط زوجین موجود می باشد . اما اگر هر یک از نامزدها، بدون دلیلی موجه، قرارداد نامزدی را به هم بزند، باید خسارات ناشی از عملکرد بدون دلیل خود را جبران کند زیرا هر چند او به موجب قانون حق برهم زدن قرارداد نامزدی را داشته است اما نباید از این حق قانونی خود سوءاستفاده کند و با تقصیر از آن به ضرر طرف دیگر بهره برداری کند.
همچنین طبق ماده ۱۰۳۷ قانون مدنی ، در صورت بهم خوردن وصلت ، هدایای رد و بدل شده میتواند باز پس گرفته و ولی اگر عین هدایا موجود نباشد میتواند معادل ارزش آن هدیه بازپس داده شود ، مگر اینکه هدایا بدون تقصیر طرف دیگر، تلف شده باشد. برای آگاهی از نحوه استرداد و پس گرفتن هدایای نامزدی می توانید با وکیل استرداد هدایای نامزدی موسسه حقوقی صدرا مشورت کنید.
مشاهده کنید » وکیل تعزیرات
بدون دیدگاه