در اینجا می خواهیم درباره استرداد جهیزیه بعد از فوت همسر صحبت کنیم که با انعقاد عقد ازدواج عالوه بر تعهدات غیر مالی، زوجین ملزم به انجام تعهدات مالی مانند تعهد زوج به نفقه و مهریه برای زوجه می شوند. در این میان جهیزیه به یکی از رسوم رایج میان خانواده های ایرانی تبدیل شده است و طبق عرف در اوایل زندگی مشترک مجموعه ای از اسباب و وسایل منقول از جانب خانواده ی زن به او به عنوان هدیه داده می شود که همان جهیزیه اطالق می شود.
زن درحقیقت مالک جهیزیه ی خویش است و این اموال به زوج تعلقی ندارد بنابراین حسب مورد با طالق
زوجین یا فوت هر یک از طرفین امکان باز پس گیری جهیزیه وجود دارد. با توجه به شایع بودن
طرح دعوای استرداد جهیزیه در دادگاه های خانواده در این نوشتار به بررسی نحوه ی باز پس گیری
جهیزیه پس از فوت شوهر یا زوجه و نحوه ی طرح دادخواست استرداد جهیزیه می پردازیم.
پیشنهاد می کنیم قبل از مطالعه این مقاله ، دسته بندی وکیل خانواده را مطالعه نمایید .
تامین جهیزیه طبق قانون بر عهده ی زن است؟
علی رغم آن که عرف جامعه به گونه ای حاکم شده است که اصوال تامین جهیزیه بر دوش خانواده ی
زوجه است اما قانون درباره استرداد جهیزیه بعد از فوت همسر چیز دیگری می گوید! جالب است بدانید که مطابق با قانون فراهم کردن وسایل الزم برای زندگی مشترک زوجین تماما بر دوش زوج است و خانواده ی زوجه طبق قانون تکلیفی برای فراهم کردن اثاث و وسایل زندگی مشترک زوجین ندارند. در این رابطه ماده ی ۱۱۰۷ قانون مدنی مقرر می دارد؛ نفقه عبارت است از همهی نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن از قبیل
مسکن، البسه، غذا، اثاث منزل و هزینههای درمانی و بهداشتی و خادم، در صورت عادت یا احتیاج
به واسطهی نقصان یا مرض. در حقیقت فراهم کردن تمام اسباب و وسایل خانه برای یک زندگی مشترک نیز در زیر مجموعه ی نفقه ی زوجه قرار می گیرد و خانواده ی زوجه تکلیفی برای فراهم آوردن جهیزیه و اسباب و وسایل خانه ندارند.
اما با وجود این مقرره ی قانونی امروزه بر حسب عرف جامعه تهیه ی جهیزیه بر دوش
خانواده ی دختر است اما از آن جا که طبق قانون تکلیفی به تامین جهیزیه از جانب خانواده زوجه
وجود ندارد بنابراین زوج مالک جهیزیه نمی شود و جهیزیه ی زن تنها نزد او امانت می ماند
بنابراین با فوت طرفین یا طالق و حتی قبل از طالق امکان پس گرفتن جهیزیه وجود دارد.
مطالعه کنید >>> نمونه قرار داد مضاربه
استرداد جهیزیه پس از فوت شوهر
یکی از روش های آسان برای استرداد جهیزیه آن است که خانواده ی دختر از قبل و در هنگام تامین
جهیزیه لیستی از تمام اقالم و وسایل تهیه شده به عنوان جهیزیه تهیه نمایند این لیست به نام لیست
سیاهه شناخته می شود که معموال در برگه ی آخر عقد نامه ازدواج یا برگه ای جداگانه قید می شود و
با امضای زوج و شهادت دو نفر مرد از اقوام زوج، حکم یک سند عادی را پیدا می کند که بعدا
برای استرداد جهیزیه کار شما را راحت می کند!
اما در حالت دیگر ممکن است خانواده ی زوجه اقدام به تهیه ی لیست سیاهه نکرده باشند که در این
صورت اثبات این امر را که وسایل داخل خانه به عنوان جهیزیه زوجه است و متعلق به او است نه
زوج، دشوار می نماید. و در این حالت معموال اموال اختصاصی هر یک از زوجین به خود آنان
تعلق دارد و اموال مشترک به صورت مشترک میان آنان تقسیم خواهد شد مگر آن که هر یک از
زوجین دلیل و مدرکی برای تعلق آن اموال به خود داشته باشند.
نحوه ی طرح دادخواست استرداد جهیزیه بعد از فوت شوهر
برای پس گرفتن جهیزیه در ابتدا الزم است زوجه دادخواست استرداد جهیزیه را تقدیم دادگاه نماید.
توجه داشته باشید که از آن جا که مالک اصلی جهیزیه زوجه است بنابراین با فوت زوج اموال به جا
مانده از او از جمله اسباب و اثاثیه ای که به عنوان جهیزیه مد نظر است جزء ترکه ی او به حساب
نمی آید. و در حقیقت پس دادن جهیزیه ی زوج دینی است که بر گردن شوهر است و پیش از تقسیم
ترکه میان وراث زوج باید به زوجه مسترد شود این مورد اعم از آن است که عین جهیزیه باقی باشد
یا به طور عمدی قبل از فوت، توسط زوج تلف شده باشد. برای مثال ممکن است زوج پیش از فوت
خود و بدون اجازه ی زوجه اموالی از جهیزیه را به فروش برساند و حال با فوت او امکان مطالبه ی
قیمت یا مثل آن اموال از ترکه او وجود دارد.در این حالت زوجه می تواند دادخواست استرداد
جهیزیه علیه وراث زوج به همراه اصل عقدنامه و لیست سیاهه یا فاکتور خرید در دادگاه طرح نماید.
دادگاه صالح برای رسیدگی به دعوای استرداد مهریه دادگاه خانواده است و در صورتی که ارزش آن
تا بیست میلیون باشد مرجع صالح شورای حل اختالف می باشد.
مطالعه کنید >>> قرارداد کار با نیروی کار
تکلیف جهیزیه در صورت فوت زوجه
از آن جا که زن مالک جهیزیه ی خود است با فوت او هر آنچه از اموال او از جمله جهیزیه باقی
بماند بایستی میان وراث زوجه مطابق با سهم االرث هر یک وراث زن تقسیم شود. بنابراین مرد نیز
به عنوان یکی از وراث زن از این اموال باقی مانده به نسبت سهم االرث خود ارث خواهد برد.
نتیجه گیری استرداد جهیزیه بعد از فوت همسر
تامین جهیزیه علی رغم آن که مطابق با عرف بر دوش خانواده ی دختر است اما بر اساس قانون
خانواده ی زوجه چنین وظیفه ای ندارند و فراهم کردن مسکن و وسایل زندگی تماما به عهده ی
شوهر است با این حال مطابق با عرف تامین جهیزیه ی از جانب خانواده ی دختر صورت می گیرد
و به عنوان هبه ی آنان به زوجه تلقی می شود بنابراین زوجه مالک جهیزیه خود است و تحت هر
شرایطی چه با طالق و چه قبل از طالق و چه در صورت فوت شوهر می تواند آن را مسترد نماید.
شما می توانید برای طرح دادخواست استرداد جهیزیه در صورت فوت شوهر با یک وکیل یا مشاور
امور خانواده مشورت نمایید.
شما می توانید برای آشنایی بیشتر با وکلای مرکز به مشاوره حقوقی رایگان و رزرو نوبت مراجعه نمایید .
پرسش و پاسخ استرداد جهیزیه بعد از فوت همسر
۱ .سالم، آیا مادر زن در صورت فوت زوجه می تونه جهیزیه رو از مرد پس بگیره؟
سالم؛ با توجه به آن که جهیزیه از اموال زوجه است مادر زوجه تنها می تواند به عنوان یکی از
وراث متوفی پس از گرفتن گواهی حصر وراثت به میزان سهم االرث خود از اموال زوجه بردارد.
۲ .برای طرح دعوای استرداد جهیزیه باید به کدام دادگاه مراجعه کرد؟
اگر ارزش جهیزیه تا بیست میلیون تومان باشد مرجع صالح برای رسیدگی به دعوای استرداد جهیزیه
شورای حل اختالف است و در صورتی که ارزش جهیزیه بیش از بیست میلیون تومان باشد دادگاه
خانواده صالح برای رسیدگی است.
