نحوه ی تشکیل جرایم جدید با استفاده از رایانه ها تحقق یافت با وجود این که اختراع و تولید کامپیوتر باعث تسهیل یا تغییر ارتکاب جرایم سنتی نیز شد اما اهمیت جرایم نوظهور در این زمینه سبب توجه متخصصین کیفری به اهمیت این اختراع گردید. جرم رایانه‌ای در متون قانونی تعریف‌نشده است، پس می‌توان جرائم رایانه‌ای را به دو دسته، جرائم رایانه‌ای سنتی (جرائمی هستند که همان شرایط قانونی را، دارند و استفاده از رایانه تغییری در ماهیت این جرائم به وجود نیاورده است) و جرائم رایانه‌ای مدرن (که رایانه جزئی از ماهیت این جرائم است و قبل از اختراع رایانه امکان ارتکاب آن متصور نبود و توسط قانون‌گذار جدیداً جرم انگاری شده است) تقسیم نمود. که در مقاله “جرایم رایانه‌ای” به تفصیل به آن پرداختیم .
در این مقاله قصد داریم در ابتدا انواع جرایم رایانه ای را برای شما معرفی کنیم. و در ادامه به یک سوال بسیار مهم که اخیرا تکنولوژی آن در دنیا بسیار طرفدار پیدا کرده است پاسخ دهیم و آن اینست که آیا خرید و فروش بیت کوین جرم محسوب می شود؟
پس تا پایان ما را همراهی کنید.
جرایم علیه افراد
این قسم از جرایم رایانه ای شامل اذیت و آزارهای اینترنتی علیه اشخاص می‌شود که به شکل‌های مختلفی مثل جنسی، نژادی، عقیدتی و … می‌تواند رخ بدهد و با چارچوب و حریم شخصی افراد تداخل پیدا می‌کند که دایره‌ی شمول آن بسیار گسترده است.
جرایم رایانه ای علیه اموال
شامل تبهکاری و خرابکاری‌های رایانه‌ای است.
جرایم رایانه ای علیه دولت‌ها
سرقت اطلاعات و خرابکاری در سیستم‌های رایانه ای دولتی؛ ایجاد ناهماهنگی در سیستم‌های مالی و بانکی برای منتقل کردن وجوه به حساب مجرم از مهم‌ترین جرایمی است که تاکنون خسارات زیادی را در کشورهای مختلف به بار آورده است.
همان‌طور که درصورت ارتکاب جرایمی چون کلاهبرداری توسط مأموران دولتی، مجازات جرایم این افراد تشدید می‌شود در جرایم رایانه ای هم همین گونه است، چنانچه مأموران دولتی‌ای که مسئولیت‌شان حفظ اطلاعاتی است که افشای آنها باعث لطمه به امنیت ملی می‌شود و همین‌طور حفظ اطلاعات سری‌ای که درحال انتقال ساماندهی سایت‌های بازرگانی: اقدام جدیدی که توسط وزارت بازرگانی صورت گرفته سایت‌های اینترنتی
امور بازرگانی ساماندهی شده و تحت نظارت پلیس فضای تولید و تبادل اطلاعاتی ناجا «فتا» قرارگرفته است
به منظور کنترل و نظارت بر روی سایت‌های اینترنتی که در امور بازرگانی فعال بوده و خدمات اینترنتی به کاربران ارائه می‌دهند جلساتی ما بین پلیس فتا و وزارت بازرگانی برگزار گردیده که در نتیجه شرکت‌های ارائه دهنده خدمات اینترنتی و فعال در امور بازرگانی تحت نظارت پلیس قرار گرفته ساماندهی می‌شوند که مؤثر در جلوگیری از وقوع بسیاری از جرایم رایانه‌ای می‌شود. ا ذخیره شده در سامانه‌های رایانه‌ای یا مخابراتی هستند، بر اثر بی‌مبالاتی، بی‌احتیاطی یا عدم امنیت باعث ایجاد دسترسی اشخاص ممنوعه به داده‌ها بشوند باید مجازات شدیدتری را تحمل کنند.
الف) دسترسی به داده‌های مذکور یا تحصیل آنها یا شنود محتوای سری در حال انتقال، به حبس از یک تا سه سال یا جزای نقدی از بیست میلیون (۲۰۰۰۰۰۰۰) ریال تا شصت میلیون (۶۰۰۰۰۰۰۰) ریال یا هر دو مجازات.
ب) در دسترس قراردادن داده‌های مذکور برای اشخاص فاقد صلاحیت، به حبس از دو تا ده سال.
ج) افشا یا در دسترس قرار دادن داده‌های مذکور برای دولت، سازمان، شرکت یا گروه بیگانه یا عاملان آنها، به حبس از پنج تا پانزده سال.
اقداماتی که می‌تواند در پیشگیری از وقوع جرایم رایانه‌ای مؤثر باشد:
نقش دادستان برای پیشگیری از وقوع جرایم رایانه ای:
باید در نظر داشت که
استفاده از بسیاری از اهرم‌های اعمال روش‌های پیشگیرانه در دسترسی، نیست چرا
که اساساً این فن‌آوری، یک فن آوری وارداتی است، ما در برابر
جریان یک طرفه‌ای قرار داریم که از خیلی
جهات دست ما را برای اعمال اراده بسته است، اما در عین حال از
روش کنترل و نظارتی فیلترینگ می‌توان
به عنوان یک اقدام پدافندی تا موردی بازدارنده استفاده کرد
به نظر می‌رسد کنترل و نظارت از حیث قضایی بر مصادیق پایگاه‌های اطلاع‌رسانی رایانه‌ای غیر مجاز و فضای سایبری در درجه‌ی نخست متوجه دادسرا است، چرا که دادسرا باید به عنوان نهاد کشف و تعقیب مترصد به انجام اقدام‌های لازم برآید و در برابر جرایم مشهود توسط ضابطان یا گزارش ثالث یا حتی اخذ نظر از کارشناس، مبادرت به انجام روند قضایی مقتضی کند.
همچنین در مواردی که جرم دارای جنبه عمومی است از جمله جرایم فضای سایبر که در معرض دید میلیون‌ها انسان قرار دارد و از مختصات و ویژگی‌های جرم عمومی برخوردار است به نیابت از جامعه از حقوق ایشان صیانت و نقش مدعی العمومی خود را در این پرونده ایفا کند. با عنایت به اینکه اساس پیشگیری از وقوع جرم نیز از جمله وظایف مقرر در بند۵ اصل۱۵۶ قانون اساسی است و به طور خاص بر اساس رویه قضایی و اختیارات مفوضه رئیس قوه قضاییه، متوجه دادستان کل کشور است.
به نظر می‌رسد که دادستان کل کشورکه مدعی‌العموم با صلاحیت کشوری است، مقام ذی صلاح برای ورود به مسئله‌ی سالم کردن فضای سایبر و پیشگیری از بروز جرایم در این فضا است. بر همین اساس دادستانی کل کشور طرح تشکیل ستادی تحت عنوان «ستاد پیشگیری و مبارزه با جرایم فن آوری اطلاعات» را محضر ریاست قوه قضائیه ارائه کرد که به موجب آن، این ستاد در گستره کشوری مبادرت به ایجاد وحدت رویه قضایی در مواجهه با موارد مجرمانه مذکور کرده و همچنین در زمینه پیشگیری از وقوع جرم در فضای سایبری ارائه طریق خواهد کرد.
نقش قضات در جلوگیری از وقوع جرایم رایانه ای:
تبصره ماده۳۰ قانون جرایم رایانه‌ای قوه قضائیه را مکلف نموده است تا قضاتی را که به امور رایانه‌ای آشنایی دارند برای رسیدگی به این جرایم انتخاب کند. در این مورد، گفتنی است که قوه‌قضائیه از سال۱۳۸۲ با برگزاری کلاس‌های آموزشی ضمن خدمت برای قضات دو عنوان درسی آموزشی در خلال برنامه‌های این دور گنجانده
که عبارتند از: «جرایم سایبری» برای قضات کیفری و «دعاوی حقوقی»(حقوق فناوری اطلاعات) برای قضات حقوقی، که در دوره‌ی جرایم سایبری مطالبی درخصوص ادوار زمانی استفاده از رایانه و مسائل جزایی ناشی از
آن، تقسیم‌بندی و شرح مختصر انواع جرایم سایبری «ماهیت آن» آیین رسیدگی به این جرایم و
صلاحیت سایبری مطرح گردیده است.
در حال حاضر با عنایت به پیشرفت‌های لحظه‌ای در عرصه رایانه و فضای سایبر ضرورت این آموزش‌ها بیش از پیش مشخص شده است و برای اجرای یک سایت کیفری مؤثر در جهت پیشگیری از جرایم رایانه‌ای، این آموزش باید در مقاطع مختلف زمانی برگزار و تکرار و روز آمد شوند.
نقش پلیس فضای مجازی در جلوگیری از وقوع جرایم رایانه ای
از آن که پلیس به عنوان ضابط قوه قضائیه وظیفه کشف جرایم را بر عهده دارد. پلیس فضای تولید و تبادل اطلاعات ایران با نام مختصر فتا، که یک واحد تخصصی نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران است که وظیفه آن مقابله با جرایم اینترنتی،کلاهبرداری و جعل در فضای سایبر و حفاظت در اسرار ملی بر روی اینترنت به وجود آمد.این اقدام را می‌توان واکنش پلیس به انتشار کرم رایانه‌ای استاکس‌نت و همچنین مقابله با کنترل فضای سایبر توسط مخالفان حکومت جمهوری اسلامی، پس از وقایع انتخابات ۱۳۸۸ دانست.حوزه فعالیت این پلیس برخورد با جرایم سایبری نظیر مسایل اخلاقی، اقتصادی و حتی تروریسم است.
نقش مردم در پیشگیری از وقوع جرایم رایانه‌ای:
برخی از مردم خودشان اطلاعات خود را در فضای مجازی فاش می‌کنند به عبارتی اشخاصی هستند که از اینترنت اطلاع کافی ندارند و بدون اطلاع اقدام به چت کردن با افراد ناآشنا می‌نمایند این افراد اطلاعات شخصی خود را در معرض دسترسی این افراد قرار می‌دهند به این‌گونه توسط افراد متخصص هک شده و اطلاعات شخصی آنها در اختیار دیگران قرار می‌گیرد و یا گاهی اوقات برای خرید یک محصول از یک سایت رمز عبور کارت شتاب خود را در اختیار متصدیان سایت قرار داده و سبب می‌شوند که از کارت آنها پول برداشت شود.که جمله این‌ها از روی ناآگاهی است، لذا افرادی که از اینترنت استفاده می‌نمایند بایستی آموزش لازم را دیده باشند تا آگاهانه یا نا آگاهانه اطلاعات شخصی خود را در اختیار دیگران قرار ندهند .
نصب آنتی ویروس‌ها و نرم افزارهای حفاظتی:
نصب آنتی ویروس‌ها و نرم‌افزارهایی که وظیفه حذف یا جلوگیری از ورود کرم‌های اینترنتی دارند برای جلوگیری از دزدی اطلاعات خیلی مؤثر است کرم‌ها و ویروس‌های اینترنتی هنگامی وارد کامپیوتر می‌شوند سیستم امنیتی را از کار می‌اندازند و اقدام به دریافت اطلاعات شخصی می‌نمایند که استفاده از آنتی ویروس‌ها و ضد کرم‌های اینترنتی که به روز شده هستند از اقدامات مذکور جلوگیری خواهد کرد.
ساماندهی سایت‌های بازرگانی:
اقدام جدیدی که توسط وزارت بازرگانی صورت گرفته سایت‌های اینترنتی امور بازرگانی ساماندهی شده و تحت نظارت پلیس فضای تولید و تبادل اطلاعاتی ناجا «فتا» قرارگرفته است. به منظور کنترل و نظارت بر روی سایت‌های اینترنتی که در امور بازرگانی فعال بوده و خدمات اینترنتی به کاربران ارائه می‌دهند جلساتی ما بین پلیس فتا و وزارت بازرگانی برگزار گردیده که در نتیجه شرکت‌های ارائه دهنده خدمات اینترنتی و فعال در امور بازرگانی تحت نظارت پلیس قرار گرفته ساماندهی می‌شوند که مؤثر در جلوگیری از وقوع بسیاری از جرایم رایانه‌ای می‌شود.
اطلاع‌رسانی به مردم دررابطه با جرایم رایانه‌ای(فرهنگ سازی)
بایستی سعی نمود در جامعه آگاهی مردم را در مورد جرایمی که توسط رایانه اتفاق می‌افتد افزایش داد. چون بسیاری از کسانی که مورد سوءاستفاده رایانه‌ای قرار می‌گیرند اشخاصی بی‌اطلاع هستندکه فکر می‌کنند محیط اینترنت فضای امن و سالم است می‌بایست بستر فرهنگی جامعه باید به گونه‌ای هدایت شود هر کاربری بداند چگونه از رایانه و اینترنت استفاده کند تا اطلاعات ذی قیمت او حفظ شود و با آگاهی دادن به مردم از طریق رسانه‌های جمعی وجود این نوع جرایم و نحوه‌ی انجام آن به مردم گوشزد شود تا در فضای اینترنت به هیچ شخصی حقیقی و یا هیچ سایتی به بی دلیل اطمینان نکنند.
و همیشه بر روی اینترنت مواظب اطلاعات شخصی که در کامپیوتر خود داده اند باشند به نظر می رسد که مصاحبه با مال باختگان رایانه‌ای و یا کسانی که داده‌هایشان بر روی اینترنت به سرقت رفته، یا مورد سوءاستفاده شده اند می تواند باعث آگاهی مردم و سبب پیشگیری از وقوع جرایم رایانه‌ای باشد.
خرید و فروش بیت کوین جرم است؟
بازار ارزهای الکترونیکی و به خصوص بیت کوین، دارای ریسک بالایی است. فریب تبلیغات اغوا کننده که سودهای زیاد و کوتاه مدت، سود تضمین شده و … را در پیش روی شما می‌دهد، نخورید. بسیاری از اشخاص مالباخته، گاهی حتی هیچ مدرکی برای شکایت ندارند. یک اکانت ساده برای یک شخص بی اطلاع و ناآگاه، ولو اینکه در ابتدا سود قابل ملاحظه هم به همراه بیاورد، یقیناً در ادامه، موجب خسارات جبران ناپذیر خواهد بود. در این قبیل موارد، دسترسی به کلاهبرداران اصلی، که اغلب در خارج از ایران هستند اکثراً دشوار و حتی ناممکن است. معاون جرم نیز ممکن است خود یک فریب خورده و مالباخته باشد.
در حال حاضر (۱۳۹۸) تولید، خرید و فروش و نگهداری ارزهای الکترونیکی (از قبیل بیت کوین، اتریوم و …) و هرگونه معامله با آنها جرم محسوب نمی‌شود. مگر اینکه معاملات صورت گرفته با ارزهای الکترونیکی، از نوع معاملات نامشروع و غیرقانونی باشد. مثلاً برای پرداخت و استفاده در سایت‌های قمار و شرط بندی. البته در خصوص تولید رمز ارزها، ممکن است جرایمی همچون استفاده از کالای قاچاق، استفاده از برق غیر مجاز واقع شود.
اکانت جعلی
یکی از اقدامات جرایم رایانه ای که شاید برخی افراد آن را چندان جدی قلمداد نکنند، ساختن اکانت یا حساب کاربری جعلی به نام دیگران است. ساختن اکانت یا حساب کاربری جعلی به نام دیگران و بدون اطلاع و رضایت آنها فارغ از اینکه که با اکانت ساخته شده (اکانت فیک یا جعلی)، اقدامی علیه شخص اصلی صورت بگیرد یا نه، این عمل جرم است و در صورت اثبات و احراز سوء نیت (که مراجع قضایی، اغلب، سوء نیت را فرض می‌گیرند) تحت عنوان جعل رایانه‌ای مورد مجازات قرار خواهد گرفت. مجازات این جرم یک تا پنج سال حبس یا ۲ تا ۵ میلیون تومان جزای نقدی و یا هر دو مجازات خواهد بود.
خرید، فروش و نصب اپلیکیشن قمار
ماده ۷۰۶ قانون مجازات اسلامی تعزیرات: «هرکس آلات و وسایل مخصوص به قماربازی را بخرد یا حمل یا نگهداری کند به یک تا سه ماه حبس یا پانصد هزار تا یک میلیون و پانصد هزار ریال جزای نقدی محکوم می‌شود».
ماده ۷۰۷ قانون مجازات اسلامی تعزیرات: «هرکس آلات و وسایل مخصوص به قمار بازی را بسازد یا بفروشند یا در معرض فروش قرار دهد یا از خارج وارد کند یا در اختیار دیگری قرار دهد به سه ماه تا یک سال حبس و یک میلیون و پانصد هزار تا ۶ میلیون ریال جزای نقدی محکوم می‌شود.»
مراحل تنظیم شکایت در دادسرای مبارزه با جرایم رایانه‌ای و اینترنتی:
اگر فردی به هر نحوی مورد کلاهبرداری و یا سود جویی اینترنتی قرار گیرد، می‌تواند از طریق مجتمع قضایی مبارزه با جرایم رایانه‌ای و اینترنتی، شکایت خود را پیگیری نماید. در ابتدای امر بایستی یک شکواییه در سایت قوه ی قضاییه ثبت شود و باید به قسمت ارائه شکواییه مراجعه شود.
در این صفحه شکواییه‌ای تنظیم و در صفحات بعدی به ترتیب اطلاعات شاکی و متشکی عنه وارد می‌شود. در پایان کار علاوه بر زدن دگمه ارسال یک پرینت از شکواییه تهیه و با در دست داشتن شکواییه به مجتمع فوق مراجعه شود. در پی ورود باید به اتاق «عریضه‌نویسی» مراجعه و پس از دریافت یک سری اطلاعات برای تهیه ی تمبر اقدام شود.
نکات ضروری هنگام تنظیم شکایت
- چنانچه در پرونده‌های مربوط به جرایم رایانه ای مدارک کافی در پرونده موجود باشد، دیگر نیازی به مراجعات مکرر نیست، اما حداقل یکبار مراجعه به دادسرا ضرورت دارد.
- توجه شود که در این موارد حتی ایمیل‌ها و چت‌های صورت گرفته در یاهو مسنجر هم اعتبار دارند. به همین دلیل در پرینت گرفتن و ذخیره کردن محتویات چت‌ها کوتاهی نشود. ضمن اینکه مدارک موجود در سایت‌های معتبر اعتبار بیشتری دارند. مثلاً اگر از طریق پشتیبانی یک سرویس معتبر متوجه کلاهبرداری شویم، حتماً از مکاتبات انجام یافته پرینت گرفته شود .
- توجه شود که هنگام رسیدگی به پرونده دادیار یا دادستان درباره جزیی‌ترین مسایل موجود در شکواییه تحقیق می‌کند. بنابراین در متن شکایت نباید ادعایی شود که متعاقباً قابل اثبات نباشد، فلذا هیچگاه نباید در آن به دیگران تهمت و افتراء زده شود.
- پرونده‌های مربوط به کلاهبرداری‌های اینترنتی و جرایم رایانه‌ای همیشه دارای شبهه‌های زیادی هستند. به همین دلیل دادیار و دادستان بطور مدام سوال می‌کنند تا به اتقان برسند. سعی شود حتی الامکان از کلمات تخصصی استفاده نشود.
- در خلال اظهارات باید به مدارک موجود در پرونده استناد شود.
- در زمان رسیدگی به پرونده سوالاتی پرسیده می‌شود که این سؤالات ناشی از ابهامات موجود در شکایتنامه است. پس از توضیحات شفاهی باید مراتب کتباً نوشته شود. در این مرحله باید با حوصله و دقت و ذکر تمام جزئیات برخورد شود.
- گرچه افراد شاغل در این دادسرا غالبا تا حدودی با زبان انگلیسی آشنایی دارند. اما اگر مدارک همگی به زبان انگلیسی باشد، لازم است قبلاً از تمامی آنها در برگه‌ای جداگانه ترجمه تهیه شود.
- برای اثبات موجودیت و حقیقت مدارکی که در پرونده است احتمالا مجبور خواهیم شد که رمز عبور ایمیل و اکانت‌های دیگر را به مقام قضایی بدهیم. از انجام آن دریغ نکنیم، زیرا اطلاعات خصوصی محفوظ خواهند ماند.
پس از تنظیم طرح شکایت چه کار باید کرد؟
بعد از تنظیم و طرح شکایت در دادسرای جرایم رایانه‌ای، پرونده، حسب مورد، به پلیس فتا یا به یکی از شعبات دادیاری یا بازپرسی ارجاع می‌شود. فرمی که عموماً محتوایی به شرح زیر دارد، برای پلیس فتا (پلیس فضای تولید و تبادل اطلاعات) گاهی به همراه پرونده ارسال می‌گردد تا در صورت انجام و تکمیل موارد اعلامی، متعاقباً به شعبه ارسال شود.
الف- اظهار و ادله ارائه شده از طرف شاکی مستندسازی و ضمیمه پرونده شود.
ب- استعلام آی پی و سایر استعلام‌های لازم جهت شناسایی متهم انجام شود.
پ- محتوای مورد ادعای شاکی در نرم افزار تلفن همراه بهنام تلگرام / اینستاگرام / واتس اپ / مستند سازی، شرایط استعلام و دسترسی به اطلاعات این نرم افزار مورد بررسی قرار گیرد.
ت- هویت ایجاد کننده پنل کاربری (پروفایل) نرم افزار از طریق فنی یا مهندسی اجتماعی شناسایی شود.
ج- نتیجه تحقیقات حداکثر ظرف مدت ۱۰ روز به نظر برسد.
نتیجه گیری
بطور کلی مجرم رایانه ای کسی است که در محیط امن و در خفا با هزینه اندکی به ارتکاب این نوع جرایم رایانه ای می‌پردازد. پیشگیری از ارتکاب این جرایم و احقاق حقوق بزه دیدگان خاص این جرایم ، نیازمند آگاه نمودن اشخاص و گروه های سنی مختلف توسط حقوقدانان و دخالت وکلای متخصص در دادرسی‌های این‌گونه جرایم است. مسلما بزه دیده این جرم از علم تخصص در دفاع از خود ندارد و وکیل متخصص این حوزه یاری گر وی در جریان طرح دعوا و دادرسی عادلانه خواهد بود.
خود مجرم نیز می تواند از وکیل متخصص بهرمند گردد و با احراز ندامت از کرده خویش، جریان دادرسی را به مسیر درست هدایت نماید و جبران ضرر متضرر و راهنمایی و مشاوره وکیل از مساعدت های قضایی آگاه شده و درخواست واعمال تخفیفات قضایی را تقاضا نماید.
وکلای متخصص موسسه حقوقی صدرا رای مثبت در زمینه این جرایم موفقیت های چشمگیری در جهت احقاق حقوق موکلین دست یافته اند که نشان از تدبیر و تجربه این وکلا دارد.
درصورتیکه تمایل به مشاوره با وکیل حقوقیو وکیل کیفری وبهترین وکیل تهران دارید میتوانید بصورت آنلاین از وکیل مورد نظر نوبت گرفته و یا بصورت تلفنی مشاوره (رایگان ) دریافت نمایید.
